Çin, Avustralya’ya nükleer enerjili denizaltı tedarik etme planları konusunda Cuma günü Uluslararası Atom Enejisi Kurumu (IAEA)üzerinden (ABD, Birleşik Krallık ve Avustralya’nın oluşturduğu) AUKUS paktındaki ülkelerle “bildiri savaşına” girdi. IAEA’nın yasadışı şekilde “rehin alındığını” söyleyen Pekin, bu girişime sert bir şekilde karşı çıktı ve çıkmaya devam ediyor. AUKUS, batılılar tarafından da ABD’nin Pasifik’te Çin’e karşı kurduğu yeni NATO olarak anılıyor.
Geçen yıl Washington DC, Londra ve Canberra (Avustralya’nın başkenti) arasındaki AUKUS paktına göre, Avustralya, ittifakın diğer ülkelerinden (diğer nükleer itkili denizaltıların aksine) “nükleer silahlarda da kullanılan “çok zenginleştirilmiş uranyum” kullanacak olan en az sekiz nükleer denizaltı” almayı planlıyor.
BU NÜKLEER DENİZALTILARIN, DİĞER NÜKLEER DENİZALTILARDAN KRİTİK BİR FARKI VAR
Bugüne kadar, nükleer silahların yayılmasının önlenmesi anlaşmasının (NPT) tarafları, anlaşmanın nükleer devletler olarak tanıdığı beş ülke (ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa) dışında nükleer denizaltılara sahip değil. Bu “zenginleştirilmiş uranyumla” çalışan yeni nükleer denizaltılar ise konvansiyonel olanlardan çok daha uzun süre yüzeyin altında kalabiliyor ve tespit edilmesi çok daha zor.
ÇİN, ÇOK KRİTİK BİR YASAL BOŞLUĞA PARMAK BASTI
Çin, IAEA’nın 35 uluslu Yönetim Kurulu’nun bu haftaki üç aylık toplantısında IAEA üye devletlerine gönderilen bir bildiride, “AUKUS ittifakı, nükleer silah malzemelerinin yasadışı transferini içeriyor ve bunu esasen bir nükleer yayılma eylemi haline getiriyor” dedi.
AVUSTRALYA: NÜKLEER SİLAH YAPMAK İSTEMEYİZ
Avustralya, denizaltılarındaki yakıtı nükleer silah yapmak için kullanamayacaklarını ve “kullanmak istemeyeceğini”, çünkü gemilerin bir atom bombasında kullanılmak üzere kimyasal işlemeye ihtiyaç duyacak nükleer malzeme içeren “güç ünitelerine” sahip olması gerektiğini ve kendilerinin bu ünitelere sahip olmadığını açıkladı.
AUKUS ülkeleri ve IAEA, Nükleer Silahsızlanma Anlaşması’nın, IAEA ile gerekli düzenlemelerin yapılması şartıyla denizaltılarda nükleer itkiye izin verdiğini iddia ediyor.
IAEA’A BİLDİRİ SAVAŞLARI
Çin bu durumda aynı fikirde değil çünkü nükleer malzeme Avustralya tarafından üretilmek yerine Avustralya’ya transfer edilecek. Dolayısıyla IAEA’nın yetkisini aştığını düşünüyor.
Çin, yedi sayfalık bildirisinde, AUKUS ülkelerinin, nükleer silahların yayılması anlaşmasını “bozmak” için IAEA’yı “rehin almaya” çalıştıklarını söyledi.
IAEA başkanı Grossi ise, şu ana kadar AUKUS ülkelerinin şeffaflığından memnun olduğunu söyledi.
AUKUS paktının ise cevaben Cuma günü yaptığı açıklamada, “Çin’in IAEA’nın meşruiyetini ve bütünlüğünü sorgulamaya çalıştığını duymak çok endişe verici” ifadeleri kullanıldı ve “AUKUS ortakları, IAEA Genel Müdürü ve Sekreterliğinin, Kurumun misyonunu ve yetkisini yerine getirme kabiliyetine tam güven duymaktadır.” dendi.
